Wees geen smakeloos blok tofu
Deze column van filosoof Willem Vermaat zou zijn laatste column in Vegan Magazine worden. Het heeft de lente-editie van het blad – met als thema ‘tofu’ – echter niet meer gehaald. Lees de tekst hieronder op De Vegansoof.
Tofu is smakeloos en dat is precies waarom een echte kok juist daar iets mee kan. Rembrandt begon met een leeg doek, niet met de potloodschets van een ander. Mensen hebben de gave om te creëren. Daar hoef je geen kok, schilder of wat dan ook voor te zijn. Mens zijn is voldoende om levenskunstenaar te worden en je eigen identiteit vorm te geven.
Het idee van de mens als tabula rasa is achterhaald. Volgens dit idee is de mens een onbeschreven blad en wordt de mens volledig gevormd door zijn omgeving. Er is geen aangeboren persoonlijkheid. Verschillende filosofen, Aristoteles als eerste, hanteerden het begrip, maar dankzij de moderne wetenschap weten we beter. Genen bepalen mede onze persoonlijkheid en beperken onze vrijheid.
Er blijft echter genoeg over om te kiezen. Zoals je tofu op allerlei manieren kunt toepassen en bereiden – ga je het gebruiken om een cheesecake te maken, kies je voor het klaarmaken van een plantaardige variant van scrambled eggs of doe je blokjes tofu door de nasi? En welke marinade kies je in dat laatste geval? – zo kun je als mens kiezen welke waarden je wil aanhangen.
Je waarden liggen niet vast. Natuurlijk, je hebt waarden meegekregen van degenen die je hebben opgevoed, maar je kunt er voor kiezen ze in te ruilen. Net als dat je tofu kunt bereiden op een andere manier dan je gewend bent: vraag eens hoe iemand anders dat aanpakt of lees een keer een ander kookboek en doe inspiratie op.
Wat vast staat is de kern. Een blok tofu is een blok tofu en weinig interessant. Het gaat erom wat je ermee doet. Een mens is een mens. Neem het DNA af van twee willekeurige mensen op deze aardbol, onderzoek het en je ontdekt dat hun DNA voor 99,9% hetzelfde is. Bij de kern van het mens-zijn horen onvervreemdbare rechten. Wat mensen echter interessant maakt, zijn de verschillen. Hoewel die deels ook genetisch zijn, is er een belangrijk gedeelte van je identiteit dat je zelf kunt beïnvloeden: door bewust je waarden te kiezen.
En laat het een bewuste keuze zijn! Je kunt je nog zo onafhankelijk voelen, meestal ben je sterker beïnvloed dan je denkt. Pak een willekeurig religieus persoon en de kans is groot dat hij of zij precies gelooft wat zijn of haar opvoeders ook geloven. En hoe vrij is de keuze van mensen om kip te eten? Waarom komt het niet in ze op om een keertje hond te eten? Ze denken dat dieren eten een vrije keuze is, maar doen simpelweg na wat ze is voorgedaan en hebben nooit nagedacht over welke dieren ze menen te mogen eten.
Als veganist kun je je ook niet verschuilen. Ik zou het een grote teleurstelling vinden als mensen op het moment dat de mensheid geen dieren meer eet dat als volgt verklaren: “Waarom we geen dieren eten? Nou, dat deden onze ouders ook niet!” Als je je niet bewust bent van je waarden, kun je het niet uitleggen aan anderen, kun je ze niet verdedigen en schuilt er gevaar: wie die waarden aan wil vallen, heeft het een stuk makkelijker.
Kies dus bewust je waarden. Daarbij hoort: laat ze uitdagen. Kijk of je ze kunt inruilen voor betere. Geen enkele van alle overtuigingen die je hebt is heilig. Geen enkele verdient respect puur vanwege het feit dat het voor jou een belangrijke waarde is.
Je onveranderlijke kern heeft onvervreemdbare rechten. Daar mag niemand aankomen. Eén van de rechten is het recht op vrijheid: het recht om het veranderlijke deel naar eigen inzicht in te richten. Als je dat recht niet gebruikt, is dat voor de mensheid hetzelfde als wat een kaal blok tofu door de maaltijd is voor een kok: een belediging.
WILLEM VERMAAT
